ODKRYWAMY TAJNIKI PRAWA KARNEGO. POSTĘPOWANIE PRZYSPIESZONE.

Jaki jest cel postępowania przyspieszonego? Jakie przesłanki muszą być spełnione do rozpoznania sprawy w tym trybie? Jakie prawa przysługują w takim postępowaniu? Gotowy/a na zgłębianie tajników prawa karnego?

CZYM WŁAŚCIWIE JEST POSTEPOWANIE PRZYSPIESZONE

Postępowanie przyspieszone to jedno z postępowań szczególnych.

Znajduje się w rozdziale 54a Kodeksu postępowania karnego (od art. 517a do art. 517j kpk)

Zwane jest potocznie „sądem 24 godzinnym”.

Toczy się w trybie publicznoskargowym (także o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, jeżeli miały one charakter chuligański art. 517b §2 kpk).

Nie jest prowadzone w postępowaniach w sprawach o przestępstwa skarbowe i o wykroczenia skarbowe.

Nie jest prowadzone w sprawach o czyny zabronione podmiotów zbiorowych.

CEL POSTĘPOWANIA PRZYSPIESZONEGO

szybsze pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sprawców drobnych przestępstw,

ograniczony zakres formalizmu,

szybka reakcja karna na popełniony czyn przestępczy,

brak możliwości odraczania posiedzenia sądu,

wyrok lub postanowienie ogłoszone bezpośrednio po zamknięciu rozprawy,

czas zarządzonych przerw nie może przekroczyć łącznie 14 dni,

3 dni na sporządzenie uzasadnienia wyroku od jego ogłoszenia,

nie wymaga udziału oskarżyciela publicznego (jeśli nie stawi się zarzuty odczytuje protokolant),

brak zawiadomienia prokuratora o terminie posiedzenia stanowi naruszenie przepisów postępowania i skutkuje zarządzeniem przerwy w rozpoznaniu sprawy,

sprawa nie podlega rozpoznaniu przez sąd na podstawie aktu oskarżenia, tylko wniosku o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym.

PRZESŁANKI POZYTYWNE

Sprawa może zostać rozpoznana w postępowaniu przyspieszonym, jeśli łącznie zostaną spełnione następujące przesłanki:

sprawa dotyczy przestępstw, w których może być prowadzone dochodzenie art. 325b kpk,

sprawca musi zostać ujęty na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem (ujęcia może dokonać każdy obywatel, powstaje wtedy obowiązek niezwłocznego przekazania sprawcy Policji),

zatrzymanie sprawcy oraz w ciągu 48 godzin doprowadzenie go przez Policję i przekazanie do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym (chyba że zastosowano art. 517b § 3 KPK i odstąpiono od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia sprawcy lub zobowiązano go do stawienia się w sądzie w wyznaczonym miejscu i czasie, albo zastosowano art. 517b § 2a KPK i jego udział w czynnościach sądowych ma być zapewniony przy użyciu urządzeń umożliwiających przeprowadzenie tych czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku).

ZATRZYMANIE

przez Policję – termin 48 godzin – liczony od momentu zatrzymania sprawcy przez Policję (dzień, godzina, miejsce i przyczyna zatrzymania wskazane w protokole),

przez Straż Graniczną – termin 48 godzin – liczony od momentu zatrzymania przez Straż Graniczną,

obywatelskie – termin 48 godzin nie ma zastosowania,

czynności zatrzymania w rozumieniu art. 244 kpk.

UJĘCIE

POSTANOWIENIE SN Z DNIA 20 LIPCA 2005 R. I KZP 21/05:

wymóg ujęcia wskazany w pkt 1 art. 325c k.p.k. oznacza, że chodzi o schwytanie sprawcy podczas popełniania lub usiłowania popełniania przestępstwa (tj. na gorącym uczynku) albo bezpośrednio potem, czyli w miejscu jego dokonania (usiłowania) bądź w pościgu, podjętym przy zachowaniu jego nieprzerwanej ciągłości czasowej między czynem a działaniem zmierzającym do ujęcia, które powinno nastąpić nie później niż bezpośrednio po czynie,

ujęcia może dokonać zarówno organ ścigania, jak i osoba prywatna, która następnie niezwłocznie przekazuje sprawcę temu organowi w celu zatrzymania,

użyte w treści art. 325c pkt 1 k.p.k. wyrażenie „bezpośrednio potem”, w określonych warunkach, tj. przy zachowaniu nieprzerwanej ciągłości czasowej między czynem a zawiadomieniem o nim policji, jak i dokonywanymi przez policję czynnościami związanymi z pościgiem, może obejmować okres nawet kilku dni po dokonaniu czy usiłowaniu dokonania przestępstwa.

Pamiętaj! Wymóg ujęcia na gorącym uczynku należy odróżnić od zatrzymania. Sprawca może być ujęty przez każdą osobę, dopiero później zatrzymany przez funkcjonariusza Policji [J. Skorupka (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Wyd. 6, Warszawa 2023].

PRZESŁANKI NEGATYWNE

przewidywana jest możliwość wymierzenia kary powyżej dwóch lat pozbawienia wolności art. 517g § 3 kpk,

w sprawie występuje dwóch oskarżonych, a postępowanie jednego z nich powinno być prowadzone w formie śledztwa,

zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego w formie śledztwa,

zachodzi brak możliwości niezwłocznego rozpoznania sprawy (czas zarządzonych przerw może przekroczyć łącznie 14 dni): potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego, łącząca się dla sądu ze znacznymi trudnościami np. zgromadzony materiał jest niekompletny, skomplikowany charakter sprawy, potrzeba uzupełnienia postępowania sądu wymaga czasu,

zachodzi konieczność poddania sprawcy badaniu przez biegłych psychiatrów co wymaga czasu (wątpliwości co do poczytalności sprawcy),

sprawca nie został ujęty na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem,

po zatrzymaniu sprawca nie został w ciągu 48 godzin doprowadzony i przekazany do dyspozycji sądu wraz wnioskiem o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym,

przekazanie podejrzanego do sądu nastąpiło wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania,

występują braki formalne wniosku, których nie można usunąć niezwłocznie,

w trakcie przewodu sądowego sąd uzna, że czyn ścigany z oskarżenia prywatnego nie ma charakteru chuligańskiego,

Występek o charakterze chuligańskim

Występkiem o charakterze chuligańskim jest występek polegający na umyślnym zamachu na zdrowie, na wolność, na cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, na porządek publiczny, albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego [art. 115 § 21 kk].

Czyn ścigany z oskarżenia prywatnego nie ma charakteru chuligańskiego – umorzenie postępowania wobec braku skargi uprawnionego oskarżyciela, chyba że prokurator obejmie je ściganiem z urzędu na podstawie art. 60 § 1 KPK

Przestępstwo ścigane na wniosek

Do rozpoznania w postępowaniu przyspieszonym sprawy o przestępstwo ścigane na wniosek niezbędne jest złożenie przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie [VI KZP 33/73 – uchwała SN – Izba Karna z dnia 20 marca 1974 r.].

Pamiętaj! Zakres stosowania postępowania przyspieszonego, ze względu na przewidziane tam ograniczenia praw stron, został przez ustawodawcę ściśle sprecyzowany. Niedopuszczalna jest zatem interpretacja rozszerzająca rozpoznawanie w postępowaniu przyspieszonym spraw, w których nie zostały spełnione przesłanki ustawowe tego trybu postępowania [Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 4 kwietnia 1986 r. V KRN 101/86].

BRAK PRZYMUSOWEGO DOPROWADZENIA A TRYB PRZYSPIESZONY

Możliwe są sytuacje, w których pomimo braku przymusowego doprowadzenia sprawcy do sądu sprawa i tak może się toczyć w trybie przyspieszonym:

tzw. rozprawa odmiejscowiona (za pomocą urządzeń technicznych) art. 517b §2a,

zobowiązanie sprawcy do stawienia się w sądzie w wyznaczonym miejscu i czasie zamiast jego zatrzymania i przymusowego doprowadzenia do sądu,

ROZPRAWA ODMIEJSCOWIONA

może odbyć się tylko na jednym posiedzeniu – brak możliwości kontynowania w sposób odmiejscowiony po przerwie,

obowiązkowy udział referendarza sądowego lub asystenta sędziego we wszystkich czynnościach sądowych przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość w sądzie miejsca przebywania podejrzanego,

obrońca, jeśli został ustanowiony uczestniczy w czynnościach sądowych przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tych czynności na odległość, w miejscu przebywania sprawcy art. 517b §2c,

w razie konieczności skorzystania z pomocy tłumacza, powinien on być również obecny w miejscu przebywania sprawcy art. 204 kpk – udział tłumacza zapewnia Policja,

obowiązek dodatkowego pouczenia podejrzanego o okolicznościach związanych ze zdalnym prowadzeniem postępowania art. 517b §2a i 2c, art. 517e §1a, art. 517ea kpk,

ZOBOWIĄZANIE SPRAWCY DO STAWIENIA SIĘ W SĄDZIE ZAMIAST JEGO ZATRZYMANIA I PRZYMUSOWEGO DOPROWADZENIA

jeśli z okoliczności sprawy wynika, że sprawca stawi się w sądzie w wyznaczonym miejscu i czasie oraz nie będzie utrudniał postępowania w inny sposób – w przypadku sprawcy występku o charakterze chuligańskim,

dowolność Policji – w przypadku innych podejrzanych,

do stawienia się w sądzie (w określonym miejscu i czasie, w okresie, który jednak nie będzie przekraczał 72 godzin od chwili zatrzymania ze skutkiem wezwania) zobowiązuje sprawcę Policja,

wniosek o rozpoznanie sprawy Policja przekazuje sądowi wraz z materiałem dowodowym w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce Policji, a gdy termin ten upływa w dniu wolnym od pracy – w najbliższym dniu roboczym, tak jednak, aby sąd mógł przystąpić do rozpoznania sprawy przed upływem 72 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce Policji.

DOCHODZENIE

Postępowanie przygotowawcze w sprawach podlegających rozpoznaniu w trybie przyspieszonym prowadzone jest w formie dochodzenia.

Dochodzenie można ograniczyć do:

1. przesłuchania osoby podejrzanej w charakterze podejrzanego,

2. zabezpieczenia dowodów w niezbędnym zakresie,

3. pouczenia podejrzanego o jego uprawnieniach dotyczących:

składania wyjaśnień,
odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania,
korzystania z pomocy obrońcy,
możliwości złożenia w toku dochodzenia wniosku o dobrowolne poddanie się karze bez przeprowadzenia postępowania dowodowego art. 338a kpk
możliwości złożenia przez prokuratora wniosku o skazanie bez rozprawy art. 335 §1 lub 2 kpk.

Należy go także pouczyć, że nie ma on obowiązku dowodzenia swojej niewinności ani dostarczania dowodów na swoją niekorzyść art. 74 kpk, a także o konsekwencjach niestawiennictwa art. 75 kpk, niewskazania adresu do doręczeń art. 139 kpk.

W toku prowadzonego dochodzenia możliwe jest zaniechanie niektórych czynności, czyli wydania postanowienia o wszczęciu dochodzenia, o jego zamknięciu oraz zaznajomienia podejrzanego lub jego obrońcy z materiałami dochodzenia.

Podejrzany zobowiązany jest do poddania się:

oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno także pobrać od niego odciski, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom,
badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że są one przeprowadzane przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności podejrzany jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi, włosów lub wydzielin organizmu,
pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby zdrowiu,

W przypadku przeprowadzenia rozprawy odmiejscowionej podejrzanego należy pouczyć o sposobie procedowania w tego typu sytuacji.

Wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym

sporządza i kieruje do sądu Policja (o przekazaniu Policja zawiadamia prokuratora niezwłocznie),
zawiera żądanie rozpoznania sprawy i ukarania sprawcy,
nie wymaga zatwierdzenia przez prokuratora – wyjątek, gdy jest też wniosek w trybie art. 335 §1 lub 2 kpk bądź w trybie art. 338a kpk wówczas wymagane zatwierdzenie, brak zatwierdzenia: prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego (gdy występują przesłanki negatywne) lub kieruje do dalszego prowadzenia w trybie zwyczajnym (gdy brak przesłanek dodatnich lub ujemnych, nie da się rozpoznać sprawy w terminie 14 dni) – przysługuje zażalenie,
rozpoznawany jest przez sędziego pełniącego dyżur w dniu wpływu wniosku (nie ma zastosowania tryb losowania sędziów).

Posiedzenie

gdy załączono wniosek w trybie art. 335 § 1 lub 2 i art. 338a kpk,
gdy brak faktycznych podstaw oskarżenia.

ROZPRAWA

Właściwy do orzekania w trybie przyspieszonym jest sąd rejonowy. Rozpoznaje sprawę w składzie jednego sędziego.

Sąd przystępuje do rozpoznania sprawy w trybie przyspieszonym niezwłocznie (art. 517e § 3 zd. 1 KPK).

W postępowaniu przyspieszonym nie obowiązuje wymóg zachowania minimum 7 dniowego odstępu między doręczeniem zawiadomienia, a terminem rozprawy. Oskarżonemu nie doręcza się zawiadomienia o terminie rozprawy.

Aby zapewnić oskarżonemu korzystanie z pomocy obrońcy w postępowaniu przyspieszonym, ustanowiono obowiązek pełnienia dyżurów przez adwokatów i radców prawnych, w czasie i miejscu ustalonym w odrębnych przepisach. Art. 517e § 1 zd. 2 i § 1a zd. 3 KPK nakłada na organy procesowe obowiązek umożliwienia zatrzymanemu oskarżonemu kontaktu z obrońcą bez obecności osób trzecich.

Uzasadnienie wyroku sporządza się na formularzu według ustalonego wzoru (art. 99a § 1 KPK).

Środek zapobiegawczy

Sąd wydaje rozstrzygnięcie w przedmiocie środka zapobiegawczego:

w razie zarządzenia przerwy w rozprawie,

jeżeli przekazanie sprawy prokuratorowi w celu przeprowadzenia post. przygotowawczego na zasadach ogólnych (np. w razie potrzeby uzupełnienia postępowania dowodowego lub jeśli sąd stwierdzi, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w trybie przyspieszonym),

w razie skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, po wysłuchaniu stron.

Przerwy

Jeżeli sprawy nie będzie można rozpoznać w terminie 14 dni, co może wystąpić, jeśli łączny czas zarządzonych przerw przekroczy 14 dni, zachodzi konieczność odroczenia rozprawy albo przerwa ulega z uwagi na upływ czasu przekształceniu w odroczenie, sprawa podlega rozpoznaniu w dalszym ciągu w trybie zwyczajnym w tym samym składzie.

Uzasadnienie

Nie można odroczyć wydania wyroku oraz sporządzenia uzasadnienia postanowienia.

Pamiętaj! Wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenia uzasadnienia wyroku należy złożyć w terminie 3 dni od daty doręczenia wyroku. Można go złożyć ustnie do protokołu. Uzasadnienie wyroku na piśmie powinno zostać sporządzone w terminie 3 dni daty złożenia wniosku o jego sporządzenie.

APELACJA

Apelację od wyroku zapadłego w postępowaniu przyspieszonym rozpoznaje sąd okręgowy. W postępowaniu odwoławczym sąd także rozpoznaje sprawę jednoosobowo, chyba że sąd lub prezes sądu postanowi inaczej (art. 449 § 2 KPK).

Obowiązuje 7-dniowy termin do wniesienia apelacji, który biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.

Rozpoznanie apelacji przez sąd odwoławczy następuje w ciągu miesiąca od otrzymania akt sprawy wraz z apelacją. Jest to termin instrukcyjny.

W postępowaniu przyspieszonym nie doręcza się zawiadomień o przyjęciu apelacji art. 517h § 4 in fine kpk.

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Czujesz, że przedstawione zagadnienie może dotyczyć Ciebie?

Skontaktuj się